Wpisy w kategorii: Aktualność

List otwarty do Pani Pauliny Hennig-Kloski, Ministry Klimatu i Środowiska w sprawie niezwłocznego przeprowadzenia rzetelnych konsultacji publicznych aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu

Polska stoi przed pilną koniecznością przyspieszenia transformacji energetycznej i budowy neutralnej klimatycznie gospodarki. Aby sprostać temu wyzwaniu, apelujemy do Ministerstwa Klimatu i Środowiska, kierowanego przez Panią Paulinę Hennig-Kloskę, o natychmiastowe przeprowadzenie rzetelnych konsultacji publicznych w sprawie aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu.

Konsultacje te są kluczowe dla stworzenia efektywnej i społecznie akceptowanej polityki energetycznej.

Pełny list oraz lista sygnatariuszy:

Warszawa, 17 lipca 2024 r.

List otwarty
do Pani Pauliny Hennig-Kloski, Ministry Klimatu i Środowiska
w sprawie niezwłocznego przeprowadzenia rzetelnych konsultacji publicznych aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu

Polska stoi przed koniecznością pilnego przyspieszenia transformacji energetycznej oraz budowy gospodarki neutralnej klimatycznie w sposób odpowiedzialny społecznie. Odpowiednio zaprojektowane działania wzmocnią nasze bezpieczeństwo i długookresową odporność na szoki klimatyczne, społeczne i gospodarcze. Przygotowanie skutecznej odpowiedzi na te bezprecedensowe wyzwania wymaga uwzględnienia perspektyw wszystkich sektorów oraz grup społecznych. Apelujemy do Ministerstwa Klimatu i Środowiska o przeprowadzenie bez zbędnej zwłoki rzetelnych konsultacji publicznych aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu (dalej: Krajowy Plan) zgodnie z art. 10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami
w dziedzinie klimatu.

Polska wciąż przygotowuje aktualizację Krajowego Planu. Pomimo wyznaczenia w art. 14 ust. 2 ww. rozporządzenia daty 30 czerwca 2024 r. jako ostatecznego terminu przedłożenia tego dokumentu Komisji Europejskiej, nasz kraj nie wywiązał się z tego obowiązku. Powstałe opóźnienie nie może być jednak powodem pominięcia konsultacji publicznych ani przeprowadzenia ich w sposób fasadowy. Przedkładając Komisji Europejskiej zaktualizowany Krajowy Plan, zgodnie z art. 10 ww. rozporządzenia, każde państwo członkowskie powinno dołączyć dowody na to, że przeprowadziło konsultacje. Szereg wymogów w zakresie zapewnienia odpowiedniego udziału społeczeństwa
w podejmowaniu decyzji nakłada na nas także ratyfikowana przez Polskę w 2003 roku Konwencja
z Aarhus, szczególnie jej art. 5 ust. 7 oraz art. 7. Przeprowadzenie rzetelnych konsultacji publicznych jest zatem nieodłącznym elementem procesu aktualizacji Krajowego Planu.

Choć przygotowanie aktualizacji Krajowego Planu wynika ze zobowiązań unijnych, proces ten nie powinien być traktowany wyłącznie jako spełnienie pewnych wymogów formalnych, ale jako szansa na uporządkowanie zarządzania transformacją energetyczną w Polsce. Rząd nie przedstawił dotąd klarownego harmonogramu, nie tylko w zakresie dokończenia aktualizacji Krajowego Planu, ale także dalszych prac nad innymi dokumentami o kluczowym znaczeniu dla transformacji klimatyczno-energetycznej, w tym zaktualizowanej Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. Polska jest także jedynym państwem Unii, które wciąż nie przygotowało długoterminowej strategii określającej nasz wkład w osiągnięcie neutralności klimatycznej UE do 2050 r.

Zaprojektowanie kompleksowej polityki energetycznej pozostaje wyzwaniem, gdyż wiąże się
z oficjalnym zadeklarowaniem celów energetyczno-klimatycznych Polski na najbliższe dekady, przy uwzględnieniu skali i tempa prowadzenia działań transformacyjnych oraz interesów wszystkich stron i sektorów uczestniczących w transformacji. Proces ten jest bez wątpienia złożony i trudny. Niemniej, opracowanie wizji, celów, a także kierunków działań, powinno nastąpić w procesie szerokiego, włączającego dialogu ze wszystkimi interesariuszami.

Konieczne jest zatem szybkie uruchomienie rzetelnego procesu konsultacji publicznych pełnej aktualizacji Krajowego Planu, uwzględniającej tzw. scenariusz ambitny WAM (ang. with additional measures),w tym publikacja wyników modelowania stanowiącego podstawę dla proponowanych scenariuszy. Niezbędne jest także zapewnienie odpowiednio długiego czasu trwania konsultacji,
a następnie opracowanie i opublikowanie raportu, w którym zostaną przedstawione zgłoszone uwagi oraz stanowisko Rządu w sprawie ich przyjęcia lub odrzucenia, wraz z uzasadnieniem.

Konsultacje publiczne są jednym z najważniejszych etapów tworzenia nowoczesnych polityk publicznych i gwarantem ich wysokiej jakości. Poprawiają one jakość tworzonych rozwiązań, pozwalają na lepsze rozpoznanie stanowisk wszystkich zainteresowanych stron oraz finalnie, na znalezienie najlepszego rozwiązania, zapewniając udział społeczeństwa w procesie tworzenia polityk publicznych i pozostawiając jednocześnie decyzyjność władzy wykonawczej. Konsultacje publiczne wesprą więc stronę rządową w odpowiednim zaprojektowaniu ambitnej polityki energetycznej, zwiększą jej potencjał implementacyjny, przy jednoczesnym poszerzeniu akceptacji społecznej.

Konsultacje publiczne nie są jedyną formą zaangażowania interesariuszy w proces tworzenia polityki energetyczno-klimatycznej państwa. Niezależnie od konsultacji poszczególnych dokumentów, niezbędne jest stworzenie trwałego forum dialogu. Jest to szczególnie istotne, biorąc pod uwagę skalę zmian, które w nadchodzących latach będą zachodziły równolegle w różnych sektorach gospodarki w ramach procesu transformacji do neutralności klimatycznej.

Dlatego apelujemy do Ministerstwa Klimatu i Środowiska o uruchomienie ustrukturyzowanego, wielopoziomowego, długofalowego dialogu dotyczącego polityki klimatyczno-energetycznej kraju. Dialog ten pozwoli na wspólną refleksję nad działaniami niezbędnymi do przeprowadzenia transformacji w sposób odpowiedzialny społecznie oraz dopasowany do potrzeb polskiej gospodarki. Trwałe forum dialogu może stać się podstawą dla współpracy i zrozumienia w ramach organizowanych w przyszłości konsultacji publicznych konkretnych rozwiązań programowych
i prawnych, z korzyścią dla poziomu merytorycznego oraz terminowości tych procesów. Należy również podkreślić, że zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999, uruchomienie wielopoziomowego dialogu jest obowiązkiem państw członkowskich UE, przy czym dialog ten jest procesem odrębnym od konsultacji publicznych Krajowego Planu.

Deklarujemy aktywny udział w procesie konsultacji publicznych aktualizacji Krajowego Planu oraz gotowość do zaangażowania w ustrukturyzowany, wielopoziomowy dialog na rzecz wypracowania i realizacji kompleksowej oraz społecznie akceptowalnej polityki energetycznej Polski na najbliższe dekady.

Otrzymuje:

Pani Paulina Hennig-Kloska, Ministra Klimatu i Środowiska

Do wiadomości:

Pan Donald Tusk, Prezes Rady Ministrów

Pani Marzena Czarnecka, Minister Przemysłu

Pani Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, Minister Funduszy i Polityki Regionalnej

Pan Jakub Jaworowski, Minister Aktywów Państwowych

Pan Krzysztof Paszyk, Minister Rozwoju i Technologii

Pan Maciej Bando, Podsekretarz Stanu, Pełnomocnik Rządu ds. Strategicznej Infrastruktury Energetycznej

Sygnatariusze:  

1. Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi
2. Fundacja Frank Bold 
3. Fundacja Habitat for Humanity Poland 
4. Fundacja Instrat 
5. Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju (InE) 
6. Fundacja Instytut Reform
7. Fundacja Instytut Zielonej Gospodarki (IZG) 
8. Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii (FEWE) 
9. Fundacja Naukowa Instytut Badań Strukturalnych (IBS) 
10. Fundacja Promocji Pojazdów Elektrycznych (FPPE) 
11. Fundacja ReSource Poland
12. Fundacja Wind Industry HUB 
13. Fundacja WWF Polska 
14. Koalicja Klimatyczna 
15. Konfederacja Lewiatan 
16. Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) 
17. Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki 
18. Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej (PSEW) 
19. Polskie Stowarzyszenie Fotowoltaiki (PSF) 
20. Polskie Stowarzyszenie Nowej Mobilności (PSNM)
21. Stowarzyszenie Branży Fotowoltaicznej Polska PV (SBF Polska PV)
22. Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA 
23. Stowarzyszenie Energii Odnawialnej (SEO) 
24. Stowarzyszenie Fala Renowacji
25. Stowarzyszenie Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot  
26. Stowarzyszenie Producentów Cementu (SPC) 
27. Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPIUG) 
28. Unia Metropolii Polskich 
29. Unia Miasteczek Polskich 
30. Wspólnota Robocza Związków Organizacji Socjalnych (WRZOS) 
31. Związek Pracodawców – Producentów Materiałów dla Budownictwa 
32. Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć (PZS) 

W Sianożętach w województwie zachodniopomorskim odbyło się w dniach 21-23 czerwca pierwsze spotkanie sieci rzeczników/czek ds. wzmacniania potencjału NGO w zakresie pozyskiwania Funduszy Europejskich. Spotkanie odbyło się w ramach partnerskiego projektu pn. „Działania informujące i promujące fundusze europejskie wśród organizacji pozarządowych”, a jego organizatorem była Wspólnota Robocza Związków Organizacji Socjalnych.

Zawiązanie Krajowej Sieci Rzeczników/czek ds. wzmacniania potencjału NGO w zakresie pozyskiwania Funduszy Europejskich ma na celu stworzenie przyjaznej ścieżki pozyskiwania wiedzy nt. funduszy europejskich przez NGO w oparciu o budowanie lokalnego, regionalnego i krajowego systemu wsparcia. Dzięki wykorzystaniu regionalnych struktur WRZOS dostępność wiedzy na temat funduszy będzie miała nie tylko charakter centralny, ale także lokalny i regionalny. 

Do zadań rzeczników/czek funduszy europejskich będzie należało min.: 

– prowadzenie działań animacyjnych, informacyjnych i promocyjnych na terenie województw i lokalnych społeczności w celu zachęcania NGO do zainteresowania się tematyką FE;

– kierowanie organizacji zainteresowanych pozyskiwaniem Funduszy Europejskich na seminaria regionalne i tematyczne, Eksperta/tki ds. Funduszy Europejskich WRZOS oraz do Punktów Informacyjnych Funduszy Europejskich (PIFE);

– zbieranie informacji na temat potrzeb, wyzwań i trudności jakie mają NGO w zakresie identyfikacji środków z FE, pozyskania środków z FE, rozliczenia środków z FE

– przekazywanie sugestii i rekomendacji nt. specyfiki regionów, w którym działają – implementacja FE w każdym z regionów wygląda trochę inaczej, dlatego tak ważna dla efektywnego wdrażania działań jest znajomość specyfiki danego regionu;

– utrzymywanie otwartej i efektywnej komunikacji z różnymi grupami interesariuszy, takimi jak Urzędy Marszałkowskie, ROPS, JST, lokalne NGO, niezrzeszeni aktywiści i aktywistki, których włączenie może przyczynić się do zwiększenia promocji Funduszy Europejskich;

– reagowanie na aktualne potrzeby regionu zgodnie z możliwościami jakie daje realizacja projektu – rzecznik/ka będą pełnili nie tylko funkcję wspierającą, ale także będą mieli możliwość uczestniczenia w spotkaniach o charakterze kreatywnym, których zadaniem będzie tworzenie bieżących tematów kampanii społecznych, planowanie tematyki wydarzeń itp.

– budowanie języka „korzyści” wokół FE – dlaczego warto sięgać po fundusze?

Spotkanie odbyło się w ramach projektu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej dla Funduszy Europejskich na lata 2021-2027. Projekt realizowany jest w partnerstwie z Ogólnopolską Federacją Organizacji Pozarządowych (lider projektu), Wspólnotą Roboczą Związków Organizacji Socjalnych, Związkiem Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć oraz Podlaskim Sejmikiem Osób z Niepełnosprawnościami.

31 maja odbyła się debata EESC – European Economic and Social Committee „Przyszłość polityki spójności” z udziałem Elisy Ferreira, komisarz europejskiej do spraw spójności i reform, przewodniczącym Europejskiego Komitetu Regionów Vasco Cordeiry oraz prof. Andrésem Rodríguez-Pose, przewodniczącym grupy specjalistów wysokiego szczebla ds. przyszłości polityki spójności.

Prezeska WRZOS Justyna Ochędzan podczas debaty zwróciła uwagę na:

• definicję terytorium i spójności, która powinna być dostosowana do dynamiki postępującej cyfryzacji, która dotyka sfery pracy, codziennego stylu życia czy dostępu do usług w tym publicznych;

• potrzebę funduszy na budowanie potencjału organizacji pozarządowych, partnerów społecznych i administracji w celu lepszego wdrażania zasady partnerstwa i budowania silniejszych podstaw dialogu;

• potrzebę większej elastyczności polityki spójności na nieoczekiwane zdarzenia, których nie brakuje w dzisiejszych czasach;

__________________________

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (ang. The European Economic and Social Committee; EESC) – organ doradczy i opiniodawczy Unii Europejskiej, powołany do życia w 1957 na mocy traktatu rzymskiego. Reprezentuje na forum unijnym przedstawicieli szeroko rozumianego zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego, wywodzących się z różnych grup zajmujących się działalnością gospodarczą i społeczną. Są to m.in. pracodawcy, związki zawodowe, rolnicy, konsumenci i pozostałe grupy interesów. Głównym zadaniem Komitetu jest sprawowanie funkcji doradczej wobec Rady Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej w kwestiach dotyczących polityki gospodarczej i społecznej.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej prowadzi nabór wniosków w ramach Priorytetu FENX.02 Wsparcie sektorów energetyka i środowisko z EFRR. Na wsparcie mogą liczyć projekty edukacyjne organizacji pozarządowych związane z edukacją obywateli, zwiększaniem świadomości nt. zmian klimatu, adaptacji do nich, zasobów wodnych, lepszego dostępu do wiedzy i danych w zakresie zmian klimatycznych oraz ochrony zasobów wodnych, w tym przyczyn tych zmian, skutków oraz sposobów postępowania (działania informacyjno – edukacyjne, kampanie itd.). Minimalna wartość dofinansowania projektu w ramach naboru wynosi 800 tys. zł, a maksymalna 3 mln zł. Poziom współfinansowania projektu ze środków FS wynosi maksymalnie 79,71 % wartości wydatków kwalifikowalnych projektu. Nabór wniosków trwa do 7 czerwca 2024 r.

Więcej informacji na: https://www.gov.pl/web/nfosigw/fenx0204-iw01-00324

Warszawa 15.04.2024

Sz.P.

Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz

Minister Funduszy i Polityki Regionalnej

Szanowna Pani,

W imieniu Wspólnoty Roboczej Związków Organizacji Socjalnych, która jest zrzeszeniem branżowych oraz regionalnych federacji organizacji pozarządowych, przedkładamy uwagi do rewizji Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności.

CZĘŚĆ 1: INWESTYCE

D1.2.1 ROZWÓJ OPIEKI DŁUGOTERMINOWEJ POPRZEZ MODERNIZACJĘ INFRASTRUKTURY PODMIOTÓW LECZNICZYCH NA POZIOMIE POWIATOWYM Z CZĘŚCI POŻYCZKOWEJ DO CZĘŚCI GRANTOWEJ I ZWIĘKSZENIE BUDŻETU DO 300 MLN EUR. 

Inwestycje z zakresie zdrowotnym powinny być silniej powiązane z usługami społecznymi w tym środowiskowymi. Jednym z kluczowych czynników sukcesu deinstytucjonalizacji w Polsce jest powiązanie usług w zakresie ochrony zdrowia z mieszkalnictwem wspomaganym oraz usługami społecznymi wraz z podjęciem szerokiej dyskusji o systemie finansowania. Inwestycje i reformy w ramach KPO nie mogą być podejmowane jedynie z perspektywy instytucji (tu szpitali), ale także z perspektywy usług świadczonych w środowisku w tym w środowisku domowym.

Dlatego proponuje się:

– podjęcie działań na rzecz zmian legislacyjnych wspierających powiązanie usług medycznych, zdrowotnych i społecznych świadczonych w systemie usług środowiskowych;

– reformę systemu finansowania usług medycznych, zdrowotnych w obszarze usług społecznych w tym usług opiekuńczych i usług asystencji osobistej dla osób z niepełnosprawnościami w taki sposób by możliwe było ich świadczenie w systemie usług środowiskowych oraz w powiązaniu z usługami wynikającymi z potrzeb wdrażania deinstytucjonalizacji w Polsce. 

Jednocześnie zwracamy uwagę, iż w ramach reformy A4.2. „Reforma na rzecz poprawy sytuacji rodziców na rynku pracy poprzez zwiększenie dostępu do wysokiej jakości opieki nad dziećmi do lat 3”, postulujemy wprowadzenie do proponowanych reform regulacji dotyczących możliwości podejmowania czynności medycznych w placówkach opiekuńczych dla dzieci w tym w przedszkolach i żłobkach;

E.2.1.2 PASAŻERSKI TABOR KOLEJOWY

By walczyć z wykluczeniem transportowym, które bezpośrednio wiąże się z dostępem do rynku pracy i usług w tym usług publicznych, niezbędne jest budowanie bogatej siatki lokalnych połączeń kolejowych. Transport kolejowy jest tani, niskoemisyjny i dostępny dla każdego w tym dla osób ze szczególnymi potrzebami, bez względu na posiadane uprawnienia (tu prawo jazdy). Dlatego budowanie społeczeństwa równych szans powinno obejmować inwestycje w tani i powszechnie dostępny transport publiczny poziomy i pionowy (windy).

CZĘŚĆ 2: REFORMY:

A4.1. EFEKTYWNE INSTYTUCJE NA RZECZ RYNKU PRACY CYFRYZACJA

Wdrażanie wszelkiego rodzaju rozwiązań z obszaru cyfryzacji oraz rozwoju e-administracji, biorąc pod uwagę liczbę białych plam w dostępie do szerokopasmowego internetu oraz 4 od końca miejsce Polski wśród wszystkich krajów UE w indeksie gospodarki i społeczeństwa cyfrowego (DESI), powinno bezwzględnie obejmować:

1) Analizę i wdrożenie przejrzystego i w pełni dostępnego systemu wsparcia w zakresie sposobu korzystania z usługi (wiele usług jest mało intuicyjnych i trudnych do zastosowania bez bazowego przeszkolenia, jasnych instrukcji i systemów one-stop-shop udzielających bezpośrednich informacji i wsparcia jak korzystać z usługi);

2) Zapewnienie niezbędnej infrastruktury, dzięki której obywatele i obywatelki będą mogli skorzystać z e-usługi w postaci: a) dostępu do niezbędnego sprzętu umożliwiającego skorzystanie z e-usługi publicznej; b) zapewnienie dostępu do darmowego internetu, który jest niezbędnym czynnikiem skorzystania z e-usługi.

Wdrażając system e-administracji jedynie z perspektywy instytucji, bez obligatoryjnego przyjęcia perspektywy obywatela/obywatelki w tym obywateli ze szczególnymi potrzebami oraz pełnej dostępności do usługi na poziomie umiejętności z jej skorzystania, dostępu do sprzętu, który umożliwia skorzystanie z niej i darmowego dostępu do internetu, który jest towarem komercyjnym a nie darmowym i wszędzie powszechnie dostępnym, tworzy system z założenia wykluczający. 

Dostęp do darmowej i dostępnej e-usługi jest niezbywalnym prawem obywatelskim. Dlatego bardzo szybki rozwój e-administracji w Polsce nie może mieć znamion wykluczenia (aktualnie wg raportu OECD oraz 9-go Raportu Konwergencyjnego obserwuje się rosnące nierówności pomiędzy terenami miejskimi i wiejskimi w Polsce m.in. w zakresie dostępu do internetu i dostępu do usług). 

A4.2. REFORMA NA RZECZ POPRAWY SYTUACJI RODZICÓW NA RYNKU PRACY POPRZEZ ZWIĘKSZENIE DOSTĘPU DO WYSOKIEJ JAKOŚCI OPIEKI NAD DZIEĆMI DO LAT 3

Postuluje się wprowadzenie do proponowanych reform regulacji dotyczących możliwości podejmowania czynności medycznych w placówkach opiekuńczych dla dzieci w tym w przedszkolach i żłobkach;

Prawo oświatowe w Polsce wskazuje, że dzieci w szkole mają prawo do wsparcia medycznego a także, że każde dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu. Natomiast dzieci przedszkolne nie podlegają temu prawu i tym samym rodzice dzieci z niepełnosprawnościami czy też dzieci przewlekle chorych, są ograniczani na rynku pracy i np. nie mogą podjąć zatrudnienia ze względu na konieczność sprawowania specjalistycznej opieki nad dzieckiem (np. podawanie leków, mierzenie parametrów). Uruchomienie usług medycznych w placówkach oświatowych oraz w systemie opieki nad dziećmi do lat 3 jest jednym z elementów nie tylko bezpieczeństwa dzieci, ale także tworzenia warunków do aktywności społeczno-zawodowej.

A4.6. WZROST UCZESTNICTWA NIEKTÓRYCH GRUP W RYNKU PRACY POPRZEZ ROZWÓJ OPIEKI DŁUGOTERMINOWEJ

Proponuje się:

1) Uwzględnienie w tworzonym systemie prawnym dotyczącym opieki długoterminowej prawnego roszczenia finansowego dla opiekunów nieformalnych. 

80 % osób świadczących opiekę długoterminową to rodzina, głównie kobiety. Dlatego postulujemy, by uwzględnić w reformach prawne roszczenia finansowe i usługowe, które pozwoli skorzystać rodzinie, osobom świadczącym opiekę oraz samym osobom, które tego wsparcia potrzebują, z systemu subsydiów finansowych w celu zakupu usług opiekuńczych oraz asystenckich (zapewnienie dostępu do bonów opiekuńczych i asystenckich lub voucherów w zależności od wypracowanej formy).

Zjawisko opieki długoterminowej ma wyraźnie sfeminizowany charakter, stając się barierą w aktywizacji społecznej i zawodowej. Kobiety stanowią 90% płatnego personelu opiekuńczego. Feminizację funkcji opiekuńczych widać więc zarówno na legalnym-formalnym, jak i nieformalnym, rodzinnym poziomie. Kobiety na mocy art. 2 traktatu o UE mają prawo do równości w każdym polu swojego życia, także w kwestiach pełnienia funkcji opiekuńczych lub dostępu do usług, które pozwolą na pełną równość.

Dlatego tworzony system prawny oraz wszelkie regulacje niższego szczebla a także wdrażane wprost rozwiązania, powinny uwzględniać analizę z uwagi na płeć – nie tylko na poziomie statystycznym, ale w postaci projektowania konkretnych rozwiązań i usług z perspektywy budowania społeczeństwa równych szans. W ramach KPO system grantów i pożyczek, jak i cały legislacyjny system reform, powinien uwzględniać statystyczną analizę interwencji i ich odpowiednie sprofilowanie zorientowane na niwelowanie nierówności płciowych. Badania noblistki w dziedzinie ekonomii w 2023 roku Claudiia Goldin udowadniają, że luka płacowa jest m.in. wynikiem społecznych oczekiwań do pełnienia funkcji opiekuńczych przez kobiety. Dlatego subsydia do usług opiekuńczych, wypłacane w formie ekwiwalentu/subsydium finansowego lub bonu umożliwiającego realizację/wykupienie usługi opiekuńczej lub asystenckiej wobec osób zależnych bez względu na ich wiek, jest jednym z bazowych elementów budowania fundamentów równości i realizacji Europejskiego Filaru Praw Socjalnych i aktywizacji społeczno-zawodowej kobiet, pełniących role opiekuńcze w swojej rodzinie, jako opiekunowie nieformalni.

Wdrażanie reform z ujęciem perspektywy płci jest kluczowe dla planowania mądrych i włączających rozwiązań dla kobiet, które chcą być aktywne społecznie i zawodowo.

Wprowadzane zmiany legislacyjne nie powinny opierać się na dodatkowym opodatkowaniu, gdyż bardzo wysokie koszty życia w Polsce uderzają głównie w grupy słabsze i nie zarabiające średniej krajowej. Ok. 7 na 10 kobiet (70,9 proc.) zarabiało w październiku 2023 roku MNIEJ NIŻ WYNOSIŁO PRZECIĘTNE WYNAGRODZENIE. W przypadku mężczyzn ten współczynnik wynosi w przybliżeniu 6 na 10 (61,9 procent). Oznacza to, że statystycznie zaliczyć można nas raczej do spolaryzowanych finansowo społeczeństw, gdzie godne życie powinno być uzupełnianie szerokim dostępem do usług.

2) Wdrożenie działań na rzecz aktywizacji zawodowej opiekunów osób z niepełnosprawnościami

W ramach rewizji powinny być rozwijane regulacje prawne umożliwiające podejmowanie pracy przez opiekunów osób z niepełnosprawnością. Aktualne przepisy mają charakter sankcyjny i nie motywują do podejmowania aktywności zawodowej. Tymczasem wraz z rozbudową usług środowiskowych w duchu deinstytucjonalizacji, uwalnia się czas, który opiekunowie faktyczni mogliby poświęcić na podjęcie pracy np. w elastycznych formach, w niepełnym wymiarze pracy czy w formie własnej działalności gospodarczej. Przepisy oparte o sankcje i zakaz pracy nie służą rozwojowi społeczno-gospodarczemu, zwłaszcza w czasach wyraźnych deficytów na rynku pracy. Uwalnianie potencjału kobiet na rynku pracy (obserwuje się wyraźną feminizację kwestii świadczenia funkcji opiekuńczych) jest jednym z kluczowych elementów wdrażania art. 2 traktatu o UE mówiącego o równości kobiet i mężczyzn.

Należy także w szerszym wymiarze rozwijać w systemie prawnym, na poziomie ustawowym, usługę asystentka/tki osób z niepełnosprawnościami, by umożliwiać prowadzenie własnego, niezależnego życia ze wsparciem, w systemie edukacyjnym, rynku pracy i aktywności społecznej zarówno dla osób z niepełnosprawnościami, jak i ich opiekunów a także inwestować w formy wsparcia wytchnieniowego.

3) Uwolnienie potencjału społeczno-zawodowego poprzez poprawę w ramach KPO warunków do wdrażania deinstytucjonalizacji w Polsce, dzięki rozwojowi mieszkalnictwa w tym wspomaganego, treningowego, mieszkań z usługami i innych sprzyjających pełnemu włączeniu społecznemu czy aktywizacji społeczno-zawodowej oraz poprzez rozwój zdeinstytucjonalizowanych form wsparcia dziennego dla osób zależnych.

Środki KPO powinny być kluczowym impulsem dla rozwoju mieszkalnictwa wspomaganego, które jest bazą do wdrażania deinstytucjonalizacji w Polsce. 

W samym systemie pieczy zastępczej BRAKUJE 1.200 miejsc dla dzieci, w stosunku do których sąd wydał postanowienie o umieszczeniu w pieczy zastępczej, przekłada się to na ok. 680 MLN ZŁ (licząc średni koszt utworzenia czternastoosobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej na poziomie 8 mln złotych – koszt tylko budowy infrastruktury, bez zatrudnienia personelu itp.). Należy, zamiast wydawania na tworzenie nowych instytucji, co jest sprzeczne z ideą deinstytucjonalizacji, budować i udostępniać w Polsce infrastrukturę z myślą o rozwoju lub wsparciu rodzinnej pieczy zastępczej, odpowiadając na aktualne potrzeby. Jedną z od lat zidentyfikowanych barier w rozwoju rodzinnej pieczy zastępczej jest brak odpowiednich zasobów lokalowych u kandydatów i brak możliwości usamodzielnienia dzieci z niepełnosprawnością np. do mieszkań wspieranych. W związku z tym w systemie prawnym silnie zakorzenione powinno być myślenie w kategoriach prawa do mieszkania, nie tylko z poziomu obywatela czy obywatelki, ale także dostępu do usług w tym w zakresie opieki długoterminowej, rozumianej jako wsparcie w społeczności lokalnej a nie w instytucji całodobowej do życia.

Należy także wyraźnie odróżnić prawo otrzymania odpowiedniego schronienia, co zgodnie z polską legislacją oznacza np. schronisko dla osób w kryzysie bezdomności (schronisko jest placówką pobytu tymczasowego), od modelu wsparcia opierającego się o zasadę „najpierw mieszkanie”. Dlatego podejmowane w ramach KPO reformy i inwestycje powinny w silniejszym stopniu inwestować w infrastrukturę mieszkaniową.

Strategia rozwoju usług społecznych, polityka publiczna do roku 2030 (z perspektywą do 2035 r.) wskazuję na cel jakim jest: „Przygotowanie systemu realizacji usług społecznych dla osób potrzebujących wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, w szczególności z uwagi na starszy wiek, niepełnosprawności, problemy z zakresu zdrowia psychicznego, bezdomności, w taki sposób, aby mogły bezpiecznie i niezależnie funkcjonować w swoim miejscu zamieszkania tak długo, jak tego chcą, a dzieciom i młodzieży pozbawionej opieki rodzicielskiej zapewnienie opieki w warunkach rodzinnych lub zbliżonych do rodzinnych.”

Należy także pamiętać, że w przypadku osób w kryzysie bezdomności należy wyraźnie promować nie tylko zapewnienie dostępu do mieszkań socjalnych i pomocy mieszkaniowej dobrej jakości, ale również należy usankcjonować prawnie dostęp do mieszkań z usługami, by w pełni móc realizować działania aktywizujące.

UWAGA O CHARAKTERZE OGÓLNYM DOTYCZĄCA INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ ORAZ SPOJNOŚCI FUNDUSZY

Chcieliśmy także zwrócić uwagę, iż infrastruktura społeczna w Polsce, biorąc pod uwagę aktualne trendy, wyzwania i kryzysy, ma charakter krytyczny i wymaga środków inwestycyjnych. W zaprezentowanych uwagach odnieśliśmy się do problemu deficytu mieszkań, by móc w pełni realizować w Polsce ideę deinstytucjonalizacji. Jednak infrastruktura społeczna jest zagadnieniem szerszym i warto podkreślić, że obejmuje nie tylko infrastrukturę będącą w dyspozycji administracji publicznej, ale także tę, w której organizacje pozarządowe realizują działalność społecznie użyteczną oraz usługi społeczne. Dlatego chcielibyśmy podkreślić kluczowe znaczenie funduszy europejskich zarówno pochodzących z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności (Recovery and Resilience Facility – RFF), ale także Polityki Spójności dla rozwoju infrastruktury społecznej i budowania nowoczesnego i świadomego społeczeństwa, odpornego na kryzysy gospodarcze i wyzwania społeczne. To organizacje pozarządowe były pierwszymi podmiotami, które wspierały społeczeństwo w pandemii oraz zaraz po wybuchu otwartej agresji Rosji na Ukrainę. Organizacje pozarządowe by móc dobrze wspierać rozwój społeczno-gospodarczy kraju, także potrzebują środków na inwestycje, remonty, modernizacje, spełnianie wymogów dostępności na równi z podmiotami administracji publicznej, gdyż często są też wykonawcą zadań własnych samorządów. Dlatego zwracamy się z prośbą o nadanie kwestii infrastruktury społecznej należnego priorytetu oraz podjęcie przez Ministerstwo działań na rzecz wsparcia rozwoju tego typu infrastruktury m.in. w ramach KPO, ale także Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. 

Zespół redakcyjny: 

Justyna K. Ochędzan, Joanna Luberadzka-Gruca, Monika Lewandowska, Jakub Wilczek, Iwona Żukiert, Waldemar Weihs, Maciej Nowicki